دیاپازون چیست ؟
دیاپازون (به فرانسوی: diapason، به انگلیسی: tuning fork)، وسیله‌ای است فلزی و به شکل U شکل که دارای دو عدد شاخه هست که انتهای آنها به یک پایهٔ مشترک وصل شده‌است. کاربرد اصلی این وسیله چیست ؟ کاربرد اصلی این وسیله این است که با وارد شدن ضربه به شاخه های آن، به ارتعاش در می آید و امواج صوتی در یک بسامد (فرکانس) خاص تولید می‌کند. فرکانس ارتعاشات diapason ثابت است و ارتعاشات آن نیز تقریبا خالص است، یعنی معمولا هماهنگی همراه صوت اصلی آن نمی‌باشد، لذا از مدت ها پیش مورد استفاده قرار گرفته است. این وسیله در پزشکی و موسیقی از جمله کنترل‌کردن نُت ها و کوک کردن سازهای موسیقی استفاده های فراوانی پیدا کرده است.
اغلب چشمه‌های صوتی مثل دیاپا زون -tuning fork- دستگاه های نوسانی ای هستند یعنی وقتی دیاپا زونی به صدا در می‌آید، ارتعاش می‌کند و نوساناتی مانند نوسانات آونگ دارد. دامنه و دوره تناوب نوسانات این وسیله در مقایسه با سایر ارتعاشگر ها کوچک است. البته در میان نوسانگرها ، نوسانات دیاپا زون و آونگ از اهمیت خاصی برخوردار است.
مشخصات فیزیکی :
جنس :
دیاپا زون ها معمولا دو شاخه‌ای هستند که از فلزات سخت (چگال) شکل گرفته‌اند که در اثر ضربه مکانیکی به یکی از شاخه‌هایش از خود ارتعاش صوتی ارائه می‌دهند.
گستره طول موجی :
چون بیشتر فیزیک امواج گسیلی دیاپا زون ها در ناحیه صوتی انجام میگیرد، بنابر این ، گستره طول موجی دیاپا زون ها به ناحیه صوتی محدود می‌شود.
شدت صوت
شدت صوت دیاپازون چیست و به چه صورت است ؟ دیاپا زون ها بر حسب ، جنس ، قدرت ضربه‌ای که به آن ها وارد می‌شود و فرکانس صوتی که تولید می‌کند و دارای شدت های متفاوتی هستند که عمدتا در محدوده شنوایی انسان قرار می‌گیرند. دیاپازون ها در فرکانس های۱۲۸-۲۵۶-۵۱۲-۱۰۲۴-۲۰۵۶ هرتز موجود میباشند.
مکانیزم عملکردقیمت دیاپازون diapason :
diapason از یک فلزی دوشاخه‌ای درست می‌شود که انتهای آنها بر هم کوپل می‌شود اگر ضربه‌ای به یکی از شاخه‌ها بزنیم هوای داخل آنرا متراکم می‌کند و چون ته دیاپازون کوپل شده (بسته) است، دیاپازون بصورت یک لوله صوتی بسته عمل می‌کند و فیزیک امواج در رفت و برگشت به صورت امواج ساکن ظاهر می‌شوند که در حالت تشدید نوسانات صدای صوت آنـرا می شنویم. البته هامورنیــکهای غیـر از صـوت اصلی با بقیه تداخل می‌کنند و ما صوت مرکبی را می‌شنویم.
مکانیزم کار دیاپازون نوع اول
اگر فرض کنیم که این وسیله بصورت میله‌ای باشد که دو سر آن آزاد بوده و خم شده باشد ، در اینصورت وقتی که این میله ارتعاش می‌کند و صوت اصلی خود را ایجاد می‌کند، صوت ایجاد شده دارای دو گره ارتعاشی خواهد بود. هر قدر میله را خم کنیم، دو گره نامبرده به یکدیگر نزدیک می‌شوند. به این وسیله وقتی میله‌ای که دو سر آن آزاد است به شکل tuning fork در آید، دو گره نامبرده در قاعده آن کاملا به یکدیگر نزدیک می‌شوند و البته بین این دو گروه همواره شکم ارتعاش قرار گرفته است.
همچنین مطالعه کنید : شنوایی سنجی در منزل
عمل دسته diapason در وسط آن ابتدا اینست که جرم این قسمت را زیاد است و در نتیجه دامنه ارتعاشات آنرا کاهش می‌دهد. دوم اینکه دو گره ارتعاشی را به یکدیگر نزدیک می‌کند. بنابراین وقتی دیاپازون را به وسیله دسته‌اش به جعبه رزونانس اتصال دهیم انتقال ارتعاش از دیاپازون به جعبه بوسیله همین دسته صورت میگیرد. اگر یکی از دو شاخه دیاپازون مرتعش را کمی با دست لمس کنیم فورا هر دو شاخه از ارتعاش باز می‌ایستند، در صورتی که اگر دسته آن را در دست بگیریم و یا اگر دسته را روی میز و غیره فشار دهیم در ارتعاش دیاپازون تغییری ایجاد نمی‌شود.
مکانیزم کار دیاپازون نوع دوم دیاپازون پزشکی
اگر tuning fork را به شکل دو میله‌ای که یک سر آنها آزاد بوده و سر دیگرشان در یک گره مشترک هستند ، در نظر بگیریم باز همان نتایج گفته شده در مورد نوع اول حاصل می‌گردند. فرض کنید که میله‌ای را به قطعه فلزی سنگین متصل نموده باشیم. هرگاه میله به ارتعاش در آید ارتعاش آن به قطعه فلز انتقال پیدا می‌کند.
اولا برای اینکه ارتعاش میله باعث حرکت قطعه نشود باید قطعه فلز نسبت به میله خیلی سنگین تر باشد. ثانیا اگر میله دیگری بطور قرینه با میله اول نسبت به قطعه فلز به آن اتصال داشته باشد برای اینکه ارتعاش میله اول سبب تغییر محل مرکز ثقل مجموعه نگردد لازم است که میله دوم دارای همان ارتعاش میله اول ولی در جهت مخالف آن بشود.
همچنین مطالعه کنید : مراقبت از گوش
دیاپازون و پدیده زنش
پدیده زنش دیاپازون چیست ؟ در تداخل ارتعاشات دیاپازون اختلافی بین فرکانس صوت های هارمونیک های مختلف آن وجود دارد. این اختلاف فرکانس ها تحت عنوان پدیده زنش مطرح است. گوش انسان قادر است از این زنش صوتی ، اختلاف های بیشتر از شش هرتز را از هم تشخیص دهد.
آزمون های دیاپازون چیست ؟
هدف از انجام آزمون های دیاپازونی، تشخیص کم شنوایی حسی-عصبی از کم شنوایی انتقالی است. که انواع مختلفی از این آزمون ها وجود دارد:
تست وبر با کمک دیاپازون
ابتدا شاخک های دیاپازون بعد از به ارتعاش در آمدن بر روی پیشانی بیمار قرار می گیرد. بعد از بیمار سوال می شود که صدا را در چه محلی می شنود. جواب بیماران بسته به نوع کم شنوایی که دارند متفاوت است . در افراد نرمال و افراد مبتلا به کاهش شنوایی دو طرفه قرینه، صدا در خط وسط شنیده می شود. در افراد مبتلا به کاهش شنوایی حسی عصبی، انتقالی و مختلط غیر قرینه، صدا در یکی از گوش ها شنیده می شود.
تست رینه با کمک دیاپازون
اساس آزمون دیا پازونی رینه، مقایسه مدت زمان شنیده شدن صدا از طریق انتقال هوایی و استخوانی است. بعد ار اتمام تست در شنوایی افراد نرمال، مدت زمان شنیده شدن صدا از راه هوایی دو برابر مدت زمان شنیده شدن صدا از راه استخوانی است. در افرادی که کم شنوایی انتقالی دارند ، مدت زمان شنیده شدن صدا از طریق راه استخوانی، بیشتر از راه هوایی است.
اهمیت دیاپازون چیست ؟
اهمیت tuning fork در این است که ارتعاشات آن صدای خالص تولید می‌کند (صدای خالص آن است که ارتعاشات آن با تابع سینوسی نشان داده شود)، به علاوه فرکانس آن همیشه ثابت می‌ماند. از این رو دیاپازون را می‌توان آلت دقیقی برای نتهای موسیقی دانست و صحت صداها و نتهای مختلف را با آن کنترل نمود.
چنانچه ارتعاش دیاپازون را با وسایل الکتریکی پایا سازیم، می‌تواند برای کنترل مدارهای الکتریکی بکار رود. از ثابت ماندن فرکانس دیاپازون برای تعیین اجزا زمان استفاده می‌نمایند و اگر دیاپازون را با دقت کامل ساخته باشند می‌توان با دقتی در حدود یک ده هزارم ثانیه اجزا زمان را اندازه گرفت. امروزه بواسطه ترقی صنعت ، ساختن و استعمال این قبیل tuning fork ها امری عادی است و چنانچه در انتخاب فلز دقت به عمل آید و سایر احتیاطات نیز لحاظ گردد، دقت دیاپازون تا یک میلیونیم ثانیه می‌رسد.
این وسیله برای تست شنوایی در مراکز شنوایی سنجی و برای تنظیم وسایل و تجهیزات شنوایی سنجی مورد استفاده قرار میگیرد.
